เกร็ดความรู้อื่นๆ

แมลงทอด ได้รับความนิยมบริโภคในตลาดบ้านเรามาก่อนหน้านี้พักใหญ่ แต่กระแสความนิยมดูเหมือนจะลดลง เมื่อเดินตามตลาดพบได้น้อยกว่าเมื่อก่อน ทั้งที่จริง เราไม่เคยรู้เลยว่า ปัจจุบัน แมลงทอด ยังคงได้รับความนิยมบริโภคอย่างต่อเนื่อง และแนวโน้มสูงมากขึ้น แต่เพราะความนิยมบริโภคกระจายออกไปตามจังหวัดต่างๆ ไม่ได้กระจุกตัวอยู่เพียงหัวเมืองใหญ่ๆ เท่านั้น แมลงทอด โดยเฉพาะ จิ้งหรีด ได้รับความนิยมบริโภค เนื่องจากเป็นอาหารที่ให้โปรตีนและไขมันสูง และได้รับการการันตีจากหลายหน่วยงานภาครัฐว่า เป็นแมลงที่ปลอดสารเคมี ยกเว้นเมื่อนำไปทอดแล้วใส่สารกันบูดหรือสารเพื่อรักษาสภาพอาหารเข้าไปก็เป็นอีกเรื่องหนึ่ง ที่บ้านแสนตอ ตำบลบัวใหญ่ อำเภอน้ำพอง จังหวัดขอนแก่น ปัจจุบันจัดว่าเป็นแหล่งผลิตแมลง โดยเฉพาะจิ้งหรีด ที่ใหญ่เป็นอันดับต้นของประเทศ ที่ต้องเอ่ยเช่นนี้ เพราะก่อนหน้านี้จังหวัดกาฬสินธุ์ เป็นจังหวัดแรกที่เริ่มเลี้ยงและขยายพันธุ์แมลง จนเป็นที่รู้จักระดับประเทศ แต่วันนี้แหล่งผลิตที่เริ่มขึ้นก่อนแหล่งอื่นกลับลดจำนวนการผลิตลง และบ้านแสนตอแห่งนี้กลับมีพื้นที่การผลิตเพิ่มมากขึ้น และมีแนวโน้มการผลิตเพิ่มขึ้นอีก โดยตั้งเป้าผลิตส่งออก และทำเป็นฟาร์มจิ้งหรีดมาตรฐาน GAP เพื่อการส่งออก คุณไพบูรณ์ คำมูลมาตย์ หนึ่งในผู้ทำฟาร์มจิ้งหรีดอย่างเป็นระบบ เปิดฟาร์มให้เข้าดูการเลี้ยงจิ้งหรีดอย่างใกล้ชิด ที่ต้องเอ่ยเช่นนี้ เพราะโดยปกติ จิ้งหรีด เป็นสัตว์ที่มีความอ่อนไหวต่อสารทุกชนิด แม้กระทั่งควันไฟจากการเผา กลิ่นบุหรี่ ควันบุหรี่ กลิ่นน้ำหอม หากอยู่ในระยะที่จิ้งหรีดรับกลิ่นได้ จิ้งหรีดมีโอกาสตายสูง ดังนั้น การเปิดฟาร์มจึงเป็นการเสี่ยงอีกชนิดหนึ่ง 12 ปีแล้ว

เจาะตลาดในพื้นที่ การเลี้ยง 1 รอบ คุณพรพรรณได้จิ้งหรีด 8-10 กิโลกรัม/บ่อ การบำรุงพ่อแม่พันธุ์ก่อนจับจะงดอาหารชนิดอื่นทั้งหมด ให้แต่ฟักทองกับน้ำ เรียกว่าเป็นการล้างท้องไม่ให้มีกลิ่นอาหารสำเร็จรูปเหลืออยู่ นอกจากฟักทองยังใช้ใบเตยและข้าวโพดได้ด้วยเช่นกัน “เมื่อบำรุงจนไข่จิ้งหรีดเต็มท้องอีกครั้งจะเก็บขายโดยเตรียมกะละมังขนาดใหญ่มาใส่ ใช้วิธีเอาแผงไข่ออกจากบ่อมาเคาะให้จิ้งหรีดตกลงไปในกะละมัง และใช้ที่ตักผงกวาดเอาตัวที่อยู่ในบ่อใส่ตามลงไปด้วย จากนั้นเอาถังตักน้ำใส่กะละมังที่มีจิ้งหรีดอยู่ สักประเดี๋ยวมันก็จะจมน้ำตายหมด เราก็นำมาต้มประมาณครึ่งชั่วโมง หลังต้มเสร็จจะนำจิ้งหรีดไปตากจนแห้ง ก่อนใส่ถุง ๆ ละครึ่งกิโลกรัมแล้วนำไปแช่แข็งรอจำหน่าย ในราคาถุงละ 60 บาท หรือกิโลกรัมละ 120 บาท” กลุ่มลูกค้าหลักคือชาวบ้านในละแวกใกล้เคียงที่ชื่นชอบการรับประทานแมลงทอด ช่วงเทศกาล เช่น ปีใหม่ สงกรานต์ ก่อนเข้าพรรษาและหลังออกพรรษาจะยิ่งขายดีมาก นอกจากนี้ยังมีรายได้จากการไข่จิ้งหรีดในราคาขันละ 50 บาท คุณพรพรรณ เริ่มเลี้ยงจิ้งหรีดมาตั้งแต่ช่วงสงกรานต์เมื่อปี พ.ศ. 2559 ทั้งหมดเป็นจิ้งหรีดทองแดง-ทองดำ เพราะชาวบ้านนิยมบริโภค โดยมีรังเลี้ยงทั้งหมด 12 บ่อ ทั้งที่ซื้อต่อมาและทำขึ้นใหม่ ตัวบ่อหรือรังทำจากยิปซัมแผ่นเรียบ ขนาดบ่อตามมาตรฐาน กว้างxยาวxสูง 1.2×2.4×1.2 เมตร บ่อเลี้ยงที่ทำขึ้นใหม่จะใช้โครงไม้แทนโครงเหล็กต่างจากบ่อที่ซื้อมา เนื่องจากมีน้ำหนักเบา เคลื่อนย้ายสะดวกและจัดการง่ายกว่า ที่ขาบ่อใส่ถาดน้ำป้องกันมดแมลงไต่ขึ้นมา และปิดด้านบนบ่อด้วยสแลน 1 ม้วน

ต้นทุนต่ำแต่ประโยชน์สูง! ‘จิ้งหรีด’ เลี้ยงง่ายรายได้ดี แหล่งโปรตีนสำคัญแห่งอนาคต ‘จิ้งหรีด’ แค่ 4 ตัวมีแคลเซียมเท่ากับนม 1 แก้ว! ยศ สุคนธ์สมาน จากโครงการเยาวชนเข้มแข็งด้วยแมลงชุมชน เล่าให้ฟังว่า จิ้งหรีดนับเป็นแมลงที่มีโปรตีนและสารอาหารสูงมาก แต่ใช้พื้นที่ในการเลี้ยงนิดเดียว แถมสร้างรายได้ และให้ประโยชน์ทางสารอาหารอย่างดีเยี่ยม โดยในไทยมีจิ้งหรีดอยู่ทั้งสิ้น 4 สายพันธุ์ด้วยกัน ตัวใหญ่จะเรียกว่า จิ้งโก่ง ตัวขนาดกลางเรียกทองแดงและทองดำ และตัวเล็กเรียกว่าสะดิ้ง ในเรื่องของการเลี้ยงนั้นง่ายมาก ใช้อุปกรณ์เพียง กล่องพลาสติกหรือกล่องไม้ แผงไข่ กากมะพร้าวสำหรับให้จิ้งหรีดใช้วางไข่ อาหารสำเร็จรูปหรือจะเป็นผักหรือผลไม้ก็ได้ และน้ำสะอาด รอเพียงแค่ 45 วันก็ได้ผลผลิตแล้ว หากผู้ใดสนใจจะเลี้ยงไว้เพื่อขาย บอกเลยว่าใช้ต้นทุนต่ำมาก สามารถซื้อไข่จากฟาร์มเริ่มต้นที่ 50 บาท อาหารสำเร็จรูป กิโลกรัมละ 15 บาท ซึึ่งจิ้งหรีด 1 ตัวจะทานอาหารเท่าน้ำหนักตัวเท่านั้น แต่ขายได้ถึงกิโลกรัมละ 120-130 บาท ทางโครงการเยาวชนเข้มแข็งด้วยแมลงชุมชน ได้มีการแปรรูปจิ้งหรีด เป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ ทั้ง ข้าวเกรียบ น้ำพริก และทำฟู้ดทรัค

การเลือกใช้อาหารเลี้ยงจิ้งหรีด……….. อาหารจิ้งหรีด มีปัจจัยสำคัญอยู่ 2 อย่างคือ คำของอาหารต้องเล็ก และอาหารต้องสด มาที่ประเด็นแรก คือคำของอาหารต้องเล็ก อันนี้ผมมองว่าลึกซึ่งกว่าคำว่าอาหารผง อาหารเม็ดเล็ก หรือคำเล็กๆ ในมุมมองของผมคือ 1 คำที่จิ้งหรีดกินไป ต้องได้สารอาหารที่ครบ ไม่ใช่ว่าแทะแต่ข้าวโพด ก็ได้แต่โปรตีนเป็นหลัก แทะเจอแป้งบ้าง น้ำมันบ้าง แบบนี้คืออาหารที่ไม่ดี เป็นส่วนหนึ่งของการแตกไซส์ และโตไม่สมบูรณ์ อาหารผงก็มีปัญหาตามมาหลายเรื่องคือ อาหารร่วงพื้น ติดตามซอก เกิดรา เกิดไร บางทีถ้าไม่ผ่านการอัดเม็ดอาจมีเชื้อโรคร่วมมาด้วย แล้วอาหารแบบไหนที่ว่าเป็นคำ อย่างแรกเลยเราต้องสังเกตที่เม็ดอาหารว่าทุกอย่างผ่านการบดดีพอไหม มีการอัดเม็ด ขึ้นรูปให้จับตัวกัน เพื่อลดการร่วงพื้น และเป็นเนื้อเดียวกันหรือไม่ ดังนั้นปัจจุบันเลยมีอาหารเฉพาะสำหรับจิ้งหรีด เพื่อให้คุ้มทุนกับการเลี้ยงมากที่สุด ประเด็นที่สอง ความสดของอาหารจิ้งหรีด ด้วยธรรมชาติของจิ้งหรีดแล้ว จะกินพืชผักหรือเมล็ดพันธุ์ ของแห้งที่มีกลิ่นสด กลิ่นหอมแบบธรรมชาติ ถ้าลองสังเกตดีๆ จะเห็นว่าอาหารที่ให้เกิน และเหลือในถาดอาหารนั้นจิ้งหรีดจะไม่กินซ้ำ ด้วยที่จิ้งหรีดอาจไม่รับรู้ว่าเป็นอาหารก็ได้ แต่ที่เราต้องจัดการกับสิ่งนี้คือ ใช้อาหารจิ้งหรีดที่ใหม่ ให้อาหารในปริมาณที่จิ้งหรีดต้องการ และบริหารการใช้ให้หมดก่อนที่อาหารจะหมดกลิ่นไป คราวนี้มาดูวิธีการเลือกคุณค่าทางอาหารเช่น โปรตีนให้เหมาะสมกับการเลี้ยงในแต่ละวัย……… บทความโดย…CEO BUG

ตอนที่ 2 ปัจจัยสำคัญ สำหรับการเลี้ยงจิ้งหรีด จะเริ่มเลี้ยงให้ดีได้อย่างไร……. การเลี้ยงจิ้งหรีด อย่างแรกต้องคำนึงถึงสายพันธุ์และความแข็งแรงเพราะจะมีผลต่อการเจริญเติบโตและขนาดของจิ้งหรีด โดยเฉพาะไข่จิ้งหรีดที่ใช้ในการฟักเป็นตัว ควรใช้ไข่ที่วางรอบสอง เนื่องจากไข่จิ้งหรีดสาวช่วงแรกนั้นหรือคืนแรกนั้นจะให้ผลผลิตที่ไม่ดี อัตราการฟักตัวต่ำ และไม่แข็งแรง วัสดุที่ใช้ในการรองไข่จิ้งหรีดนั้นไม่ว่าจะใช้แกลบ กากมะพร้าวผสมดิน ก็ควรใช้ความร้อนฆ่าเชื้อหรือไข่แมลงชนิดอื่นก่อนนำมาใช้ และเมื่อฟักตัวแล้วควรนำวัสดุรองไข่นี้ออกไป เพื่อลดอัตราการแตกไซส์ และต้องกำจัดไข่ที่ยังไม่ฟักตัว ควรทำความสะอาดกล่องที่เลี้ยงจิ้งหรีด ด้วยน้ำยาฆ่าเชื้อเพื่อกำจัดไร รวมถึงการปนเปื้อนข้ามของสิ่งปฏิกูลจากการเลี้ยงก่อนหน้า ควรใช้ไม้ทำเป็นฐานรองแผงไข่ที่ใช้เลี้ยง เพื่อลดการเกิดแก๊สจากการหมักของเศษอาหารและขี้จิ้งหรีด และควรทำความสะอาดโดยกวาดทิ้งทุกสัปดาห์ ในช่วง 3 สัปดาห์สุดท้าย และยังต้องคำนึงถึงอุณหภูมิ การเลี้ยงจิ้งหรีดจะเรียกว่าเป็น Cycle เพราะหลังจากวางไข่แล้วก็จะตาย ดังนั้นการเร่ง Cycle ให้ได้ผลดีตั้งแต่การฟักไข่เร็ว การโตเร็วนั้นควรเลี้ยงในอุณหภูมิประมาณ 30 องศาเซลเซียส ในอากาศที่ Flow ได้

แมลงกำลังจะเป็นอาหารหลักของโลก ประโยคนี้หากได้ยินในสมัยนี้คงไม่ใช่เรื่องแปลก เพราะตลาดแมลงยังมีโอกาสโตได้อีก จากการคาดการณ์ ในปี 2566 แมลงมีแนวโน้มโตถึง 23.8% จากปัจจุบันที่มีการผลิตรวมทุกชนิดที่ 7,500 ตันต่อปี ประเทศไทยเป็นหนึ่งในแหล่งผลิตแมลงของโลก ปัจจุบันมีการผลิตมากกว่า 700 ตันต่อปี มูลค่าปีละประมาณ 1,000 ล้านบาท โดยเฉพาะตลาดเลี้ยงจิ้งหรีดทองดำ-ทองแดง และ แมงสะดิ้ง (จิ้งหรีดทองแดงลาย) ที่มีการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็วในไม่กี่ปีที่ผ่านมา เพราะเลี้ยงง่าย มีอาหารสัตว์ที่ผลิตเฉพาะ และใช้ระยะเวลาในการเลี้ยงเพียง 35 ถึง 45 วันขึ้นกับชนิดของจิ้งหรีด สร้างรายได้มากกว่า 4,000 บาทต่อกล่องต่อรอบการเลี้ยง ด้วยเทคโนโลยีการผลิตอาหารแมลง ซึ่งเป็นนวัตกรรมใหม่ พบว่าการใช้อาหารหนึ่งร้อยเปอร์เซ็นต์ก่อนการล้างท้อง มีอัตราการแลกเนื้ออยู่ที่ 2.2 นั่นก็คือใช้อาหาร 2.2 กิโลกรัมเลี้ยงจิ้งหรีดได้ 1 กิโลกรัม เมื่อเทียบกับราคาขายปลีกในปัจจุบันที่กิโลกรัมละ 150 บาทแล้ว การทำฟาร์มจิ้งหรีดจึงเป็นธุรกิจเกษตรใหม่ที่ได้ผลกำไรสูง แล้วจะเริ่มเลี้ยงให้ดีได้อย่างไรล่ะ……. โดย… CEOBUG

รูปแบบการขาย โดย บริษัท ซีพีเอฟ (ประเทศไทย) จำกัด (มหาชน)

รูปแบบการเลี้ยง โดย บริษัท ซีพีเอฟ (ประเทศไทย) จำกัด (มหาชน)

คุณสมบัติอาหารจิ้งหรีด โดย บริษัท ซีพีเอฟ (ประเทศไทย) จำกัด (มหาชน)